René Descartes, ao declarar que a única base filosófica sobre a qual tinha certeza absoluta era a de que pensava (“COGITO ERGO SUM”), inaugurou uma nova fase na filosofia ocidental. Não seria a tradição, muito menos a autoridade, senão a própria razão examinando tudo o que se apresenta, que apontaria o novo caminho.

A ciência moderna, de Galileu até os dias de hoje, seguiu o caminho indicado por Descartes, as teorias científicas são baseadas em ideias testadas em experimentação. O método científico nada mais é do que a forma com que modelos da realidade são construídos e validados a partir da elaboração de teorias e sua experimentação.

Há precedentes, Sidarta Gautama, o Buda, aplicou método parecido, com a análise e a experimentação dos fenômenos mentais, descobrindo um modelo da realidade que está na base da Filosofia Budista. A forma como desenvolveu sua doutrina com base na experimentação pessoal é um dos motivos pelos quais ela tem ganho tanta atenção dos meios científicos, principalmente daqueles que lidam com o estudo da mente.

Mais recentemente, após Descartes, Allan Kardec aplicou o método científico ao estudo dos fenômenos espíritas. Pela análise das ocorrências mediúnicas e das informações transmitidas através delas, por grande número de médiuns, estabeleceu a Teoria Espírita. Teoria que permite entender a complexidade da existência, que não se restringe aos domínios do que nossos sentidos comuns e instrumentos científicos atuais podem captar. Abarca a continuidade da existência em novas formas, mostrando que a morte é apenas uma mudança de estado e troca do veículo de manifestação do ser pensante.

Budismo e Espiritismo apresentam modelos bem parecidos para a realidade. O ser pensante não é uma “coisa” imutável, mas uma interação complexa de elementos materiais e espirituais que formam a personalidade que se manifesta no nosso mundo material e nas diversas dimensões espirituais, nos reinos de existência, como dizem os Budistas.

Aliás, tanto para budistas como para espíritas, a cadeia de existência do ser abarca todas as categorias de existência senciente, não apenas na forma humana. Animais não são máquinas, mas sim estágios diferentes da trajetória infinita do ser.

Uma das diferenças dos modelos é que, na Filosofia Espírita, o processo é entendido sempre no sentido de maior complexidade das formas de manifestação, não voltando o ser que atingiu o estágio humano, aos estágios anteriores. Começa simples e ignorante e, ao longo de sua jornada, ganha complexidade e sabedoria. Como dizem alegoricamente os espíritos, do átomo ao arcanjo tudo se interliga na criação.

Claro que o exercício da razão não se faz de forma súbita, é necessário aplicar-se no estudo e no entendimento do método de fazê-lo. Penso, logo existo, é fato, mas devemos aprender a conduzir nosso raciocínio.

É tal qual no método científico das ciências naturais, não dá para uma pessoa, sem a menor formação em matemática ou física, querer submeter à sua análise a teoria da relatividade. São necessários anos de estudo para dominar o ferramental intelectual e, só então, a pessoa poderá compreender por si só a forma como a teoria estrutura seu modelo da realidade.

Para entender o modelo Espírita é necessário aprender a observar os fenômenos espíritas e a extrair, das experiências feitas a partir deles, as informações sobre o mundo espiritual. Do entendimento dos fenômenos, das experiências e dos conhecimentos extraídos deles, é possível julgar o modelo de realidade proposto pelo Espiritismo e chegar as próprias conclusões. Atinge-se assim a fé raciocinada, não porque alguém diz que a verdade é desta forma ou daquela, mas, porque aplicando-se a razão, se constata a validade do modelo.

O exercício do pensar, o uso da razão, a capacidade de aprender, que deram a Descartes a certeza da existência, é o que torna nossa vida humana tão preciosa.

__________________________________________________________________________________

Mi pensas do mi estas!

Renato Kartezio, deklarante ke la sola filozofia bazo sur kiu li estis absolute certa estis tio, kion li pensis ("COGITO ERGO SUM"), inaŭguris novan fazon en okcidenta filozofio. Ne la tradicio, des malpli la aŭtoritato, sed la racio mem, ekzamenante ĉion, kio sin prezentas, montrus la novan vojon.

La moderna scienco, de Galileo ĝis la nuntempo, sekvis la vojon indikitan de Kartezio, sciencaj teorioj baziĝas sur ideoj testitaj en eksperimentado. La scienca metodo estas nenio alia ol la maniero kiel modeloj de realeco estas konstruitaj kaj validigitaj surbaze de la ellaborado de teorioj kaj ilia eksperimentado.

Estas precedencoj, Sidartha Gautama, la Budho, aplikis similan metodon, kun la analizo kaj eksperimentado de mensaj fenomenoj, malkovrante modelon de realeco kiu estas ĉe la bazo de Budhisma Filozofio. La maniero kiel li evoluigis sian doktrinon bazitan sur persona eksperimentado estas unu el la kialoj kial ĝi gajnis tiom da atento de sciencaj rondoj, precipe tiuj traktantaj la studon de la menso.

Pli lastatempe, post Kartezio, Allan Kardec aplikis la sciencan metodon al la studo de spiritismaj fenomenoj. Per la analizo de mediumaj okazoj kaj de la informoj per ili transdonitaj, de granda nombro da mediumoj, li starigis la Spiritisman Teorion. Teorio kiu permesas al ni kompreni la kompleksecon de ekzisto, kiu ne estas limigita al la domajnoj kiujn niaj komunaj sensoj kaj nunaj sciencaj instrumentoj povas kapti. Ĝi ampleksas la kontinuecon de ekzisto en novaj formoj, montrante ke morto estas nur ŝanĝo de stato kaj interŝanĝo de la veturilo de manifestiĝo de la estaĵo.

Budhismo kaj Spiritismo prezentas tre similajn modelojn por la realo. La pensanta estaĵo ne estas neŝanĝebla "aĵo", sed kompleksa interago de materiaj kaj spiritaj elementoj, kiuj formas la personecon, kiu manifestiĝas en nia materia mondo kaj en la diversaj spiritaj dimensioj, en la regnoj de ekzisto, kiel diras la budhanoj.

Fakte, kaj por budhanoj kaj spiritistoj, la ĉeno de ekzisto de la estaĵo ampleksas ĉiujn kategoriojn de sentema ekzistado, ne nur en homa formo. Bestoj ne estas maŝinoj, sed malsamaj etapoj en la senfina trajektorio de la estaĵo.

Unu el la diferencoj de la modeloj estas, ke, en la Spiritisma Filozofio, la procezo estas ĉiam komprenata en la senco de pli granda komplekseco de la formoj de manifestiĝo, la estulo, kiu atingis la homan stadion, ne revenas al la antaŭaj stadioj. Ĝi komencas simple kaj senscia kaj, laŭ sia vojaĝo, ĝi akiras kompleksecon kaj saĝon. Kiel la Spiritoj alegorie diras, de la atomo ĝis la arkianĝelo, ĉio estas interligita en la kreado.

Kompreneble, la ekzercado de racio ne estas farata subite, necesas apliki ĝin en la studo kaj kompreno de la metodo de fari ĝin. Mi pensas do mi estas, ĝi estas fakto, sed ni devas lerni konduki nian rezonadon.

Estas same kiel en la scienca metodo de la natursciencoj, ne eblas al homo, sen la plej eta trejnado pri matematiko aŭ fiziko, voli submeti la teorion de relativeco al ĝia analizo. Necesas jaroj da studado por regi la intelektajn ilojn kaj, nur tiam, homo povos mem kompreni, kiel la teorio strukturas sian modelon de realeco.

Por kompreni la spiritisman modelon, necesas lerni observi la spiritismajn fenomenojn kaj eltiri el la spertoj faritaj el ili informojn pri la spirita mondo. El la kompreno de la fenomenoj, spertoj kaj scioj ĉerpitaj el ili, eblas juĝi la realecan modelon proponitan de Spiritismo kaj atingi siajn proprajn konkludojn. Tiel oni atingas rezonan kredon, ne pro tio, ke iu diras, ke la vero estas tia aŭ tia, sed ĉar, aplikante la racion, oni ekscias la validecon de la modelo.

La ekzercado de pensado, la uzo de la racio, la kapablo lerni, kiuj donis al Kartezio la certecon pri ekzisto, estas kio faras nian homan vivon tiel altvalora.

Sobre o autor:

Carlos Alberto Iglesia Bernardo: nasceu na cidade de São Paulo. Formou-se engenheiro elétrico sendo empresário na área de segurança da informação. Escritor espírita atuou como editor principal do GEAE do final dos anos 90 até 2012. Atualmente continua como membro do Corpo Editorial do GEAE. Mantém o Blog espírita L'Avenir: